Comparative analysis of the state of desertification of the lands  of West and East Kazakhstan

М.Е.  Амирханов; Ы.  Жақыпбек; С.В. Турсбеков; Т.Б. Нурпеисова

doi:10.51301/ejsu.2025.i2.06

Авторы

М.Е. Амирханов Satbayev University, Қазақстан
Ы. Жақыпбек Satbayev University, Қазақстан
С.В. Турсбеков Satbayev University, Қазақстан
Т.Б. Нурпеисова Satbayev University, Қазақстан

##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:

https://doi.org/10.51301/ejsu.2025.i2.06

Ключевые слова:

шөлейттену, климат, температура, ылғалдылық, жауын-шашын, қашықтықтан зондтау, мониторин

Аннотация

Зерттеу бір-бірінен өзгеше, бірақ кейбір жағдайларда ұқсас екі Батыс және Шығыс Қазақстанның аймағына талдау және салыстыру жүргізіледі. Климаттық деректердің өзгеруінің, топырақ құрылымының және оның өзгеру сезімталдығының 2000, 2010 және 2020-2024 жылдардағы Қазақстандағы шөлейттенуге әсері Батыс және Шығыс Қазақстан мысалында сипатталған. Автор екі аймақтың топырақ құрылымында деградацияға бейімделген: Zg, XI, So, WR және KI типтері кездесетіні тіркелді. Климаттық параметрлер, оның ішінде, аймақтың температурасы 3.6-4.9°С аралығында өзгергені белгілі болды, ылғалдылық 64%-77% шегінде болды және әртүрлі уақыт кезеңдеріндегі жауын-шашын мөлшерін салыстыра келгенде 416 мм-ден 605 мм-ге дейін өзгергені анықталды. Қашықтықтан зондтау деректерін пайдалана отырып, автор табиғи ортадағы өзгерістерді талдап, бақылау процесінде визуализациялар мен 3D модельдеуді жасады. Осылайша, қолда бар ғылыми-зерттеу жұмыстарының жиынтығы, статистикалық мәліметтер және өзіндік тәжірибе ұсынылды, өйткені жұмыс барысында шөлейттену бойынша ғылыми зерттеулердің нәтижелері ұсынылды. Зерттеу нәтижелері Қазақстанда жерді шөлейттенудің жеделдетілген процесі жүріп жатқанын көрсетті.

Библиографические ссылки

Jiang, L., Bao, A., Jiapaer, G., Guo, H., Zheng, G., Gafforov, K., Kurban, A. & De Maeyer, P. (2019). Monitoring land sensi-tivity to desertification in Central Asia: Convergence or diver-gence. Science of the Total Environment, (658), 669-683. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2018.12.152

Shao, H., Liu, M., Shao, Q., Sun, X., Wu, J., Xiang, Z. & Yang, W. (2014). Research on eco-environmental vulnerability evaluation of the anning River Basin in the upper reaches of the Yangtze river. Environmental Earth Sciences, 72(5), 1555-1568. https://doi.org/10.1007/s12665-014-3060-9

Government website. (2024). About Kazakhstan. Administrative and territorial structure. Retrieved from: https://www.gov.kz/article/19305?lang=en

Assanova, M.A. (2015). Public policy and model of sustainable development in the re-public of Kazakhstan. Asian Social Sci-ence, 11(6), 237-243. https://doi.org/10.5539/ass.v11n6p237

Saigal Kazakhstan. (2015). Issues and approaches to Combat Desertification 2005-2015. Retrieved from: https://www.unccd.int/sites/default/files/naps/kazakstan-eng2005.pdf

Baitulin, I.O. (2001). National Strategy and Action Plan to Combat Desertification in Kazakhstan, Sustainable Land Use in Deserts. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-642-59560-8_47

Symeonakis, E., Karathanasis, N., Koukoulas, S. & Panagopou-los, G. (2016). Monitoring sensitivity to land degradation and desertification with the environmentally sensitive area index: the case of Lesvos Island. Island Degrad. Dev., 27(6), 1562-1573. https://doi.org/10.1002/ldr.2285

Veron, S.R., Paruelo, J.M. & Oesterheld, M. (2006). Assessing desertification. Journal of Arid Environments, 66(4), 751-763. https://doi.org/10.1016/j.jaridenv.2006.01.021

Liu, J., Wang, Y., Peng, J., Braimoh, A.K. & Yin, H. (2013). Assessing vulnerability to drought based on exposure, sensitivi-ty and adaptive capacity: a case study in middle Inner Mongolia of China. Chinese Geographical Science, 23 (1), 13-25. https://doi.org/10.1007/s11769-012-0583-4

Popov, M.G. (2011). Vegetation of Kazakhstan. Part 2. Re-trieved from: https://otherreferats.allbest.ru/geography/00008737_0.html

Amirkhanov, M.E. & Zhakypbek, Y. (2023). Remote sensing monitoring of desertification in the Kurchum district of east Ka-zakhstan region. International journal Young Scientist, 1.1 (448.1), 13–17

Saparov, A.S. (2013). Soil Research in Kazakhstan. Annual report. Retrieved from: https://www.fao.org/fileadmin/user_

upload/GSP/docs/eurasian_workshop/Soils_of_Russiaba.pdf

Zhumabayev, E.E. (2015). Strategic measures to combat deserti-fication in the Republic of Kazakhstan until 2025. Retrieved from: https://ecogosfond.kz/wp-content/uploads/2018/06/opus

tinivanie.pdf

Mamyrkhanova, M. (2022). How the East Kazakhstan region will be divided. Retrieved from: https://ru.sputnik.kz/20240117/rf-i-kazakhstan-dogovorilis-ob-uvelichenii-obema-tranzita-nefti-v-knr-do-10-mln-tonn-v-god-41642222.html

Oskemen Annual Weather Averages. (2017). Monthly Average High and Low Temperature. Average Precipitation and Rainfall days. Retrieved from: https://www.worldweatheronline.com/

Oskemen-weather-averages/East-Kazakhstan/KZ.aspx

Government website. (2024). Committee for construction and housing and communal services of the Ministry of investment and development of the Republic of Kazakhstan. Construction climatology of the Republic of Kazakhstan. Retrieved from: https://www.gov.kz/memleket/entities/kds?lang=en

Robinove, C.J., Chavez, P.S., Gehring, D. & Holmgren, R. (2021). Arid land monitoring using Landsat albedo difference images. Remote Sensing of Environment, (11), 133-156. https://doi.org/10.1016/0034-4257(81)90014-6

Sun, Q.Q., Zhang, P. Sun, D.F. Liu, A.X. & Dai, J.W. (2018). Desert vegetation-habitat complexes mapping using Gaofen-1 WFV (wide field of view) time series images in Minqin County. China. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, (73), 522–534. https://doi.org/10.1016/j.jag.2018.07.021

Amirkhanov, M., Zhakypbek, Y., Aben, A. & Mussakhan, N. (2023). Monitoring of glaciation and melting in the east Kazakhstan region. Almaty. Mining journal of Kazakhstan, (11), 27-30.

Ehleringer, J.R. (2021). Leaf absorptances of Mohave and Son-oran Desert plants. Oecologia, (49), 366-370. https://doi.org/10.1007/BF00347600

Republican State Enterprise Kazhydromet. (2023). An overview of the climate features in Kazakhstan. Retrieved from: https://www.kazhydromet.kz/uploads/calendar/192/year_file/6646ff553af2710-05-2024_obzor-osobennostey-klimata_kazahstan-za-2023.pdf