The role of environmental and industrial safety  during subsoil development

М.М. Бегентаев; Е.И. Кульдеев; М.Б.  Нурпеисова; Т.Б.  Нурпеисова; Д.М. Киргизбаева

doi:10.51301/ejsu.2025.i5.06

Авторы

М.М. Бегентаев Satbayev University, Қазақстан
Е.И. Кульдеев Satbayev University, Қазақстан
М.Б. Нурпеисова Satbayev University, Қазақстан
Т.Б. Нурпеисова Satbayev University, Қазақстан
Д.М. Киргизбаева Satbayev University, Қазақстан

##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:

https://doi.org/10.51301/ejsu.2025.i5.06

Ключевые слова:

аумақтардың экологиялық проблемалары, ресурстық тәсіл, техногендік қалдықтарды кәдеге жарату, құрылыс материалдары мен бұйымдары, қалдықтардың көлемі

Аннотация

Мақала Қазақстан Республикасы аумақтарының экологиялық проблемаларын қарастырады. Олар техногендік қалдықтар (ТҚҚ) санының ұлғаюымен, үйінділер мен полигондар алып жатқан аумақтардың өсуімен, сондай-ақ қоршаған ортаға теріс әсерімен бірге жердің минералды ресурстарының қолда бар қорларының азаюымен байланысты. Жинақталған қалдықтар, бір жағынан, қоршаған ортаны ластаушы болып табылады, ал екінші жағынан, сұранысқа ие құрылыс материалдарын алу үшін қайта өңдеуге және қайта пайдалануға болатын құнды өнімдер болып табылады. Техногендік минералды түзілімдерді игеру (қайта өңдеу) қажеттілігі олардың кең аумақтарды алып жатқандығына, желдің оңай үрленуіне және тау-кен және металлургия өнеркәсібі аймақтары үшін экологиялық қауіптің жоғарылау көзі болып табылатындығына байланысты. Осыған байланысты мақалада техногендік қалдықтарды экологиялық бағалаудың және оларды құрылыс материалдары мен бұйымдарын өндіруде қайта өңдеудің кешенді әдістемесінің ғылыми негіздері әзірленді, аумақтардың экологиялық мәселелерін бір мезгілде шеше отырып, аталған қалдықтарды оларды өндіру үшін шикізат ретінде пайдалану мүмкіндігі негізделді. Техногендік қалдықтарды кәдеге жарату әдістері және ресурс үнемдеуші технологияларды енгізу перспективаларын сандық бағалау ұсынылған.

Библиографические ссылки

Law of Republic of Kazakhstan №125-VI RK. (2017). Сode on subsoil and subsoil use. Retrieved from: https://adilet.zan.kz/eng/docs/K1700000125/compare

Nurpeisova, M., Estemesov, Z., Gabbasov, S., Ashimova, A., & Bek, A. (2023). Studying the properties of ash and slag waste for use in the manufacture of construction products. Mining of Mineral Deposits, 17(3), 102-109. https://doi.org/10.33271/mining17.03.102

Begentaev, M.M., Nurpeisova, M.B., Fedotenko, V.S. & Bek, A.A. (2024). The use of mining and metallurgy waste in manufacture of building materials. Eurasian Mining, (1), 14-20. https://doi.org/10.17580/em.2024.01.04

Pevzner, M.E. (2008). Ecology of mining production. M.: Nedra.

Begentayev, М., Nurpeisova, М., Kuldiev, Е., Nurlybaev, R. & Век А. (2024). Study of the influence of technological factors on the density and strength of ash-gas concrete. The National Academy of Sciences of the Republic of Kazakh-stan-Series of Geological and Technical Sciences, 1(463), 45-57. https://doi.org/10.32014/2024.2518-170X.364

Database. (2022). Information on organization of waste management in the regions of the Republic of Kazakhstan. Retrieved from: http://ecogosfond.kz/wp-content/uploads/2022/11/Informacionnyj

-obzor-po-vedeniju-gosudarstvennogo-kadastra-othodov-za-2022_compressed.pdf

Estemesov, Z.A., Bekbasarov, Sh.Sh. (2004). Classification of waste. Mining Bulletin of Uzbekistan, Novai, (4), 60-63

Reimers, N.F. (1994). Ecology. M.: Young Russia

Mantell, Ch. (1979). Solid waste. M.: Stroyizdat

Estemesov, Z.A., & Bekbasarov, Sh.Sh. (2009). Waste and its use in the production of building materials. Almaty: CLTBM

Bekbasarov, Sh.Sh. (2008). Problems of rational use of natural resources. Poisk, (3), 135-139

Lewińska, P. & Dyczko, A. (2016). Thermal digital terrain model of a coal spoil tip – A way of improving monitoring and early diagnostics of potential spontaneous combustion areas. Journal of Ecological Engineering, 17(4), 170-179. https://doi.org/10.12911/22998993/64605

Wang, J., Apel, D.B., Dyczko, A., Walentek, A., Prusek, S., Xu, H. & Wei, C. (2022). Analysis of the damage mecha-nism of strainbursts by a global-local modeling approach. Journal of Rock Mechanics and Geotechnical Engineering, 14(6), 1671-1696. https://doi.org/10.1016/j.jrmge.2022.01.009

Salguero, F., Grande, J. A., Valente, T. (2014). Recycling of manganese gangue materials from waste-dumps in the Iberi-an Pyrite Belt – Application as filler for concrete production. Construction and Building Materials, (54), 363-368. https://doi.org/10.1016/j.conbuildmat.2013.12.082

Melkonyan, R.G. (2017). Environmental problems of mining waste disposal for the construction industry. Bulletin of Sci-ence and Education of the North-West of Russia, (3), 1-11

Lygina, T.Z., Luzin, V.P. & Kornilov, A.V. (2021). Multi-purpose use of technogenic non-metallic raw materials and production of new types of products from it. Fort Dialog-Iset, Yekaterinburg, (1), 67-71

Galperin, A.M., Kutepov, Yu.I. & Kirichenko, Yu.V. (2012). Development of technogenic massifs at mining enterprises: a monograph. Moscow: Gornaya kniga

Saparova, M., Ryskulbek, A. & Koyshybaeva, M. (2016). Analysis of the municipal solid waste management system of the city of Almaty. VII International Scientific and Practical Conference, ID: 27547873

Nurpeissova, М., Еstemesov, Z., Lozinsky, V. & Ashimova, А. (2023). Industrial waste recycling – one of the key direc-tions of business developmen. News of the National Acade-my of Sciences of the Republic of Kazakhstan, series of geol-ogy and technical sciences, 2(458), 193-205. https://doi.org/10.32014/2023.2518-170X.309

Ashimova, A.A., Bascetin, A., Bek, A.A., Nurpeisova, M.B., & Yestemesov, Z.A. (2022). Creation of efficient technolo-gies processing of man-made raw materials. Engineering Journal of Satbayev University, 144(1), 37-42. https://doi.org/10.51301/ejsu.2022.i1.06