Geodynamics of the Shu-Ile ore zone: integration of geophysical, geochemical and cosmogeological methods

А.Б.  Байбатша; М.К.  Кембаев; С.Е. Раис; В.  Ян; А.К. Амантаев; Е.Т.  Биякышев

doi:10.51301/ejsu.2025.i4.05

Авторы

А.Б. Байбатша Satbayev University, Қазақстан
М.К. Кембаев Satbayev University, Қазақстан
С.Е. Раис Satbayev University, Қазақстан
В. Ян Хьюстон университеті, АҚШ
А.К. Амантаев Satbayev University, Қазақстан
Е.Т. Биякышев Satbayev University, Қазақстан

##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:

https://doi.org/10.51301/ejsu.2025.i4.05

Ключевые слова:

геодинамика, геофизикалық ауытқылар, кенжасаушы флюидтер, космогеологиялық карталау, мантия плюмдері

Аннотация

Мақалада қазіргі заманғы геофизикалық, геохимиялық әдістер мен Жерді қашықтықтан зондылау технологияларын қолдана отырып, Шу-Іле металлогениялық зонасын кешенді зерттеу нәтижелері келтірілген. Зерттеудің мақсаты жаңа геодинамикалық тәсілдер мен көпсалалы геологиялық деректерді біріктіру негізінде кен нысандарын зона шегінде орналасу заңдылықтарын белгілеу болып табылды. Жұмыстың көкейтестілігі күрделі геологиялық жағдай мен біршама оңай барланған ресурстардың сарқылуы жағдайында алтын, полиметалдар мен ілеспе элементтерді қоса алғанда, пайдалы қазбалар кенорындарының негізделген болжамды модельдерін құру қажеттілігімен анықталады. Зерттеу барысында гравиметрия, магниттік түсірілім, электромагниттік зондылау және қашықтықтан зондылау деректері, сондай-ақ кен түзілімдерінің геохимиялық сипаттамалары талданды. Бұл деректер далалық геологиялық байқаулар нәтижелерімен, стратиграфиялық және тектоникалық құрылымдармен салыстырылды. Кешенді талдау мантия мен жер қыртысының белсенді өзара әрекеттесу аймақтарын бөліп көрсетуге мүмкіндік берді, олар терең ақаулар, субвертикал өткізгіш құрылымдар және тектоникалық босаңсыған зоналар түрінде білінеді, олар кен түйіндерінің қалыптасуында шешуші рөл атқарады. Геофизикалық және геохимиялық белгілердің жиынтығы негізінде алтын-сульфидті және полиметалды минералдануды болжаудың жаңа тәсілі ұсынылды. Ол терең құрылымдарды модельдеуді және олардың кенді минералдануының беткі көріністеріне әсер ету дәрежесін бағалауды қамтиды. Алынған нәтижелер маңызды қолданбалы мәнге ие: оларды геологиялық барлау жұмыстарының бағыттарын оңтайландыру, бұрғылау ұңғымалары бағдарламаларының тиімділігін арттыру және қаржылық шығындарды азайту үшін пайдалануға болады. Ұсынылған әдістемені Орталық Азияның басқа металлогениялық провинцияларында сәтті қолдануға болады, бұл орындалған жұмыстың әмбебаптығы мен практикалық маңыздылығын көрсетеді.

Библиографические ссылки

Pirajno, F. (2000). The Earth’s Internal Structure and Convec-tion in the Mantle. Ore Deposits and Mantle Plumes, 1-58. http://dx.doi.org/10.1007/978-94-017-2502-6_11

Baibatsha, A.B. (2020). Geotectonics and geodynamics of the paleozoics of Kazakhstan from the position of plume-tectonics. International Journal of GEOMAT, 19(71), 194-202. https://doi.org/10.21660/2020.71.31100

Baibatsha, A., Vyazovetsky, Y., Kembayev, M., Rais, S., & Agaliyeva, B. (2024). On the use of remote sensing data to study the geological structure and forecast mineral resources of the Shu-Ile suture. Mining of Mineral Deposits, 18(4), 56-70. https://doi.org/10.33271/mining18.04.056

Baibatsha, A.B. (2016). New geodynamic model of the develop-ment of the territory of Kazakhstan. International Geological Congress IGC-35, 194-203.

Baibatsha, A. (2017). Relationship of Paleozoides and Mineral Deposits of Kazakhstan with the Paleozoic Superplume. SGEM, 17(11), 479-486. https://doi.org/10.5593/sgem2017/11/S01.061

Dosmukhamedov, N., Kaplan, V., Zholdasbay, E., Argyn, A., Kuldeyev, E., Koishina, G., & Tazhiev, Y. (2022). Chlorination Treatment for Gold Extraction. Sustainability, 14(17), 11079. https://doi.org/10.3390/su141711019

Koshkin, V.Ya. (2008). Paleozoites of the western part of the Ural-Mongolian belt. Geology and Subsoil Protection, (3), 2-10

Potseluev, A.A., & Ananyev, Y.S. (2012). Remote sensing methods of geological research. Tomsk: STT

Yuen, D.A. Shigerenori, M., Shun-Ichiro, K. & Windley, B.F. (2007). Superplumes: Beyond Plate Tectonics. Netherlands, Springer

Chen, X., Qu, W., Han, S., Eleonora, S., Yang, N., Chen, Z., & Wang, Z. (2010). Re–Os geochronology of Cu and W–Mo de-posits in the Balkhash metallogenic belt, Kazakhstan and its geo-logical significance. Geoscience Frontiers, 1(1), 115-124. https://doi.org/10.1016/j.gsf.2010.08.006

C Chen, X., Wang, Z., Chen, Z., Seitmuratova, E., Han, S., Zhou, Q., & Ye, B. (2015). SHRIMP U–Pb, Ar–Ar and fis-sion-track geochronology of W–Mo deposits in the Balkhash Metallogenic Belt (Kazakhstan), Central Asia, and the geological implications. Journal of Asian Earth Sciences, 110, 19-32. https://doi.org/10.1016/j.jseaes.2014.07.016

Li, G., Cao, M., Qin, K., Evans, N.J., Hollings, P., & Seitmura-tova, E.Y. (2016). Geochronology, petrogenesis and tectonic settings of pre- and syn-ore granites from the W-Mo deposits (East Kounrad, Zhanet and Akshatau), Central Kazakhstan. Li-thos, 252-253, 16-31. https://doi.org/10.1016/j.lithos.2016.01.023

Joachim, R.R., & Christensen, U.R. (2007). Mantle Plums. Springer Science & Business Media

Shen, P., Pan, H.D., Seitmuratova, E. et al. (2016). U-Pb zircon and geochemical constraints on the Nurkazgan Cu–Au deposit in Kazakhstan. Journal of Asian Earth Sciences, (116), 232–248. https://doi.org/10.1016/j.jseaes.2015.11.018

Abdulin, A.A. (1980). Geology of the Shu-Ile region. Alma-Ata: Nauka

Zhao, D. (2009). Deep mantle plumes and their geological impli-cations. Earth and Planetary Science Letters, (287), 1-12

Gao, J., Klemd, R., Zhu, M., Wang, X., Li, J., Wan, B., Xiao, W., Zeng, Q., Shen, P., Sun, J., Qin, K., & Campos, E. (2018). Large-scale porphyry-type mineralization in the Central Asian metallogenic domain: A review. Journal of Asian Earth Scienc-es, 165, 7-36. https://doi.org/10.1016/j.jseaes.2017.10.002