Тау жыныстарының деформациясы мен жер қыртысының геофизикалық және флюидтік процестері арасындағы байланыс

Аннотация

Тянь-Шань сейсмогені (ТШС) – жер қыртысында қарқынды тектоникалық қозғалыстармен және сейсмикалық құбылыстармен ілесе жүретін геодинамикалық процестер жүретін литосфераның қазіргі заманғы ұтқыр макрокрекинатты құрылымдық әртектілігі [10]. ТШС бірқатар материалдарды: геологиялық, геофизикалық және т.б. түсіндіру және талдау кешенін қолдана отырып, Орал мен Батыс Сібір құрылымдарын Орта Азия құрылымдарымен байланыстыру саласындағы тұтас құрылымдық құрылым ретінде ерекшеленеді [1]. Орталық Азияда неғұрлым сейсмикалық белсенді болып табылатын Солтүстік Тянь-Шань аумағындағы жер қыртысының құрылымдық біртекті еместігінің қазіргі заманғы геодинамикасын зерттеу мақсатында кешенді геофизикалық зерттеулер жүргізіледі.Мониторинг 24 сағаттық бағдарлама бойынша бақылау жүргізілетін үш тұрақты пункттен тұрады. Пункттер Солтүстік Тянь-Шаньның сейсмикалық белсенді бөлігінде орналасқан. Күрті пункті мониторингтің жазық бөлігінде (жер қыртысының әлсіз сейсмикалығы бар аудан) орналасқан, Түрген және Медеу пункттері Тянь-Шаньның сейсмикалық белсенді бөлігінде орналасқан. Деформографтар солтүстік-оңтүстік және шығыс-батыс бағыттары бойынша бағытталған. Құрты, Медеу және Түрген кенттерінде байқалған эксперименттік деректер базасында деректер банкі құрылды. Онда С-О және В-З бағыттары бойынша есептелген деформацияның орташа сағаттық, орташа тәуліктік, орташа айлық және орташа жылдық мәндері, сондай-ақ олардың модульдері бар. Бұл жұмыста тау жыныстарының деформациясы мен атмосфералық процестер арасындағы байланыс (тау жыныстарының деформациясы мен ионосфералық қабаттардағы электрондар концентрациясының тығыздығы арасындағы байланыс, деформацияның атмосфералық қысыммен байланысы),жер сілкінісі және жер асты суларының ағымының өзгеруі сияқты деформация мен жер процестері арасындағы байланыс зерттеледі. Тренд компоненттеріне сүйенсек, Е қабатындағы электрондардың концентрациясы артып, жоғарғы қабаттарда азаяды. Медеу және Түрген аудандарындағы жыныстардың деформациясы Е қабатындағы (3.5 – сурет) электрондық концентрация динамикасымен синхронды өзгереді, ал құрты ауданында-фазаға қарсы өзгереді. Нәтижесінде тау жыныстарының деформациясы мен жер қыртысының геофизикалық және сұйық процестері арасындағы байланыс пен байланысты байқауға болады, олар эксперименттік жолмен алынған мәліметтерді талдау мен түсіндіруден кейін байқалады.