"Engineering Journal of Satbayev University" журналы ғылыми зерттеулердің тұтастығын, сапасын және сенімділігін қамтамасыз ету үшін жарияланым этикасының ең жоғары стандарттарын ұстанады. Біздің редакциялық саясатымыз халықаралық мойындалған этикалық қағидаттарға, соның ішінде Жарияланым этикасы жөніндегі комитеттің (COPE) ұсынымдарына негізделген.

Академиялық баспагер ретінде біз жарияланымның тек зерттеулерді тарату құралы ғана емес, сонымен қатар жаһандық ғылыми қауымдастықтағы сенімділікті қалыптастыру мен сақтаудың маңызды тетігі екенін мойындаймыз. Жарияланым процесіне қатысушылардың барлығы – авторлар, редакторлар, рецензенттер және баспагер – ашықтықты, есептілікті және әділеттілікті ілгерілететін этикалық қағидаттарды ұстануы тиіс.

1. Редакциялық міндеттер

1.1. Жарияланым туралы шешім қабылдау

Редакциялық алқа ұсынылған жарияланымдарды ғылыми құндылығы, журнал тақырыбына сәйкестігі және этикалық стандарттардың сақталуы негізінде бағалайды. Шешімдер құрылымдалған рецензиялау процесі арқылы қабылданады, бұл әділеттілікті, объективтілікті және ғылыми қатаңдықты қамтамасыз етеді.

Жарияланымдар тек академиялық сапа мен салаға қосқан үлесі негізінде қабылданады. Редакциялық топ авторларды нәсіліне, жынысына, жыныстық бағдарларына, ұлтына, дініне немесе саяси көзқарастарына қарай кемсітпейді.

Редакциялық шешімдер тәуелсіз түрде, демеушілердің, жарнама берушілердің немесе еншілес мекемелердің ықпалынсыз қабылданады. Егер ұсынылған жарияланым журнал стандарттарына сәйкес келмесе, авторларға құрылымды кері байланыс және қайта ұсыну бойынша ұсыныстар беріледі.

1.2. Этикалық стандарттар және заңсыз әрекеттердің алдын алу

Зерттеу нәтижелерінің тұтастығын қамтамасыз ету үшін журнал плагиатқа, деректерді бұрмалауға, суреттермен манипуляция жасауға және қайталама жарияланымдарға қатаң тыйым салады:

Барлық жарияланымдар рецензиялауға дейін iThenticate негізінде жұмыс істейтін Similarity Check сервисі арқылы плагиатқа тексеріледі. Егер елеулі ұқсастық анықталса, жарияланым рецензиялаусыз қабылданбайды және авторларға болашақта жұмыс ұсынуға тыйым салынуы мүмкін.

Авторлар зерттеу деректерінің дәлдігін қамтамасыз етуге міндетті. Қолдан жасау немесе бұрмалау жағдайлары мақаладан дереу бас тартуға немесе жарияланғаннан кейін қайтаруға әкеледі.

Деректерді бұрмалау мақсатында суреттермен, сызбалармен немесе графиктермен манипуляция жасауға қатаң тыйым салынады. Қажет болған жағдайда суреттердегі өзгерістер жарияланымда көрсетілуі тиіс.

Бір мақаланы бірнеше журналға қатар ұсынуға жол берілмейді. Бұрын кез келген түрде (тиісті сілтемемен берілген конференция аннотациясы немесе препринттен басқа) жарияланған мақалалар қабылданбайды.

Редакциялық алқа ғылыми құқықбұзушылықтарды анықтау және алдын алу үшін белсенді жұмыс жүргізеді және бұзушылықтар анықталған жағдайда авторлардың мекемелерімен және тиісті ұйымдармен ынтымақтасады.

Журнал Жарияланым этикасы жөніндегі комитеттің (COPE) ұсынымдарына және халықаралық ғылыми қауымдастық белгілеген этикалық қағидаттарға сәйкес әрекет етеді.

1.3. Құпиялылық

Барлық ұсынылған жарияланымдар құпия құжат ретінде қарастырылады. Ұсынылған материалдарға қатысты ақпарат, оның ішінде мазмұны, авторлығы және рецензиялау мәртебесі, тек тиісті авторға, тағайындалған рецензенттерге, әлеуетті рецензенттерге және редакциялық алқа мүшелеріне ғана ашылады. Журнал біржақты жасырын рецензиялау процесін ұстанады, мұнда рецензенттердің жеке басы авторларға белгісіз болып қалады, ал авторлардың деректері рецензенттерге ашық болады. Редакторлар мен рецензенттер жарияланбаған материалдарды өз зерттеулерінде немесе жеке мүдделері үшін пайдалануға құқылы емес. Редакторларға мақалаларды бағалау үшін генеративті жасанды интеллект құралдарын қолдануға тыйым салынады. Редакциялық шешімдер ғылыми жұмыстың тұтастығы, құпиялылығы және сыни бағалануы үшін адам шешімі негізінде қабылдануы тиіс.

1.4. Қызығушылықтар қақтығысы

Редакциялық алқа мүшелері ұсынылған жарияланымға қатысты кез келген ықтимал мүдделер қақтығысы туралы хабарлауы тиіс. Мұндай қақтығыстар қаржылық қатынастардан, кәсіби әріптестіктен, мекемелік байланыстардан немесе жеке таныстықтан туындауы мүмкін. Егер редакторда мүдделер қақтығысы болса, ол жарияланыммен жұмыс істеуден бас тартуы тиіс. Мұндай жағдайларда қарау процесін жүргізу үшін басқа редактор тағайындалады.

2. Рецензенттердің міндеттері

2.1. Редакциялық шешім қабылдауға үлес қосу

Рецензенттер жарияланымдарды объективті бағалау арқылы жарияланым процесінде маңызды рөл атқарады. Олардың пікірі редакторларға ұсынылған мақаланың жарамдылығын анықтауға және авторларға өз жұмысын жақсартуға көмектеседі. Рецензенттер әділетті, құзыретті, бейтарап және дәлелді пікір беруі, сондай-ақ жеке пікір мен сыннан аулақ болуы тиіс.

2.2. Құпиялылық

 Рецензенттер ұсынылған жарияланымдарды құпия құжат ретінде қарауы тиіс және оларды үшінші тұлғалармен талқылауға немесе бөлісуге тыйым салынады. Егер рецензент шолу жүргізу үшін әріптесін тартқысы келсе, бұл үшін редакциядан алдын ала рұқсат алуы тиіс. Сонымен қатар, егер рецензент этикалық бұзушылықты (мысалы, плагиат немесе деректерді бұрмалау) сезсе, ол дереу редакцияны хабардар етуі тиіс. Рецензенттер мақалаларды бағалау үшін генеративті жасанды интеллект құралдарын қолдануға құқылы емес. Рецензиялау тек адам тарапынан жүргізілуі тиіс. Егер рецензент қандай да бір құралды немесе үшінші тарапты тартқысы келсе, ол алдымен редакциядан рұқсат алуы қажет.

2.3. Этикалық жауапкершілік

Рецензенттер келесі жағдайларда редакциялық алқаны хабардар етуі тиіс:

• Плагиат немесе қайталама жарияланым.
• Жасырын мүдделер қақтығысы.
• Деректерді бұрмалау немесе жалған ұсыну.

Егер рецензент ұсынылған жарияланым мен бұрын жарияланған жұмыс арасында елеулі ұқсастықты анықтаса, ол бұл туралы дереу хабарлауы керек.

2.4. Мүдделер қақтығысы
Рецензенттер егер авторлардың бірімен жеке, қаржылық немесе кәсіби байланысы болып, олардың пікіріне әсер етуі мүмкін болса, шолу жасау ұсынысынан бас тартуы керек. Егер рецензиялауға келісім бергеннен кейін мұндай ықтимал қақтығыс туындаса, рецензент дереу редакцияға хабарлауы тиіс.

3. Авторлардың міндеттері

3.1. Авторлық және үлес

Автор ретінде тек зерттеуге елеулі үлес қосқан тұлғалар ғана көрсетілуі тиіс, соның ішінде:

• Зерттеудің тұжырымдамасы мен дизайны;
• Деректерді жинау, талдау немесе нәтижелерді түсіндіру;
• Мәтінді жазу немесе сын тұрғысынан өңдеу.

"Engineering Journal of Satbayev University" журналы авторлар үлесін ашық көрсету үшін CRediT (Contributor Roles Taxonomy) жүйесін қолданады. Авторлар жарияланымды ұсыну кезінде өз рөлдерін CRediT санаттары бойынша көрсетуі тиіс.

Жауапты автор барлық қосалқы авторлардың авторлық критерийлерге сәйкес келуін, соңғы нұсқамен таныс екенін және оны ұсынуға келісетінін қамтамасыз етуге міндетті. Шақырылған, құрметті немесе "көрінбейтін" авторлық қатаң тыйым салынған.

Жарияланымды ұсынғаннан кейін авторлық құрамды өзгерту туралы барлық сұраныстар тиісті негіздемемен және барлық қосалқы авторлардың келісімімен редакция тарапынан қарастырылады.

3.2. Түпнұсқалық және плагиаттың алдын алу

Авторлар толықтай түпнұсқа жұмыс ұсынуы тиіс және барлық пайдаланылған дереккөздерге дұрыс сілтеме жасауы қажет. Бұрынғы зерттеулерге сілтеме жасалған жағдайда, бұл тиісті түрде көрсетіліп, танылуы тиіс.

Плагиаттың кез келген түріне – мәтінді, суретті немесе идеяларды тиісті сілтемесіз көшіруге, сондай-ақ өзін-өзі плагиаттауға (бұрын жарияланған өз жұмысын сілтемесіз қайта қолдану) – қатаң тыйым салынады.

3.3. Деректердің тұтастығы мен ашықтығы

Авторлар өз зерттеу деректерінің нақтылығы, толықтығы және қайталануы мүмкін болуын қамтамасыз етуі тиіс. Зерттеу нәтижелері ашық баяндалуы керек, нәтижелерді қайта алу үшін жеткілікті егжей-тегжейлі әдіснамамен бірге ұсынылуы тиіс.

Авторлар:

• Барлық ұсынылған нәтижелердің сенімділігі мен тексерілуін қамтамасыз етуі;
• Қайталануға мүмкіндік беретін нақты әрі толық әдістемені ұсынуы;
• Бастапқы деректерді сақтау және қажет болған жағдайда редакцияның сұрауы бойынша ұсынуға дайын болуы тиіс.

Егер жарияланғаннан кейін қателер немесе сәйкессіздіктер анықталса, авторлар бұл туралы журналға дереу хабарлауы және тиісті түзетулер немесе қайтарымдар жасау үшін әрекет етуі тиіс.

3.4. Мүдделер қақтығысын жариялау

Авторлар өз зерттеу нәтижелерінің интерпретациясына әсер етуі мүмкін кез келген мүдделер қақтығысын (қаржылық немесе қаржылық емес) ашуы тиіс.

Барлық қаржыландыру көздері, мекемелік байланыстар және тиісті қаржылық қолдаулар жарияланымда нақты көрсетілуі қажет.

3.5. Бірнеше, қайталама немесе бір мезгілде ұсынылған жарияланымдар

Авторлар бір жарияланымды бір мезгілде бірнеше журналға ұсынбауы тиіс. Қайталама ұсыныстар жарияланым этикасын бұзу болып саналады және жарияланымнан бас тартуға алып келеді.

Екінші рет жариялау ерекше жағдайларда (мысалы, аудармалар, конференция жинақтары) ғана қарастырылуы мүмкін және бұл жағдайда редакциялық алқаның рұқсаты мен негіздемесі қажет.

3.6. Генеративті жасанды интеллект құралдарын қолдану

"Engineering Journal of Satbayev University" журналы ғылыми мақала жазу және редакциялау үдерісінде генеративті жасанды интеллект (ЖИ) құралдарының қолданылуы артып келе жатқанын мойындайды. Бұл құралдар тілдік редакциялау және идеялар ұсыну тұрғысынан пайдалы болуы мүмкін, алайда олардың қолданылуы этикалық және ғылыми талаптарға сәйкес болуы тиіс.

Егер жарияланымды дайындау барысында (мысалы, мәтін жазу, сурет жасау, код құрастыру) генеративті ЖИ құралдары қолданылса, бұл туралы жарияланымның «Алғыс» бөлімінде ашық жазылуы қажет.

Генеративті ЖИ құралдары автор ретінде көрсетіле алмайды. Автор болу жауапкершілік пен мазмұн үшін есеп беру мүмкіндігін талап етеді – бұл қасиеттер ЖИ-де жоқ.

Авторлар ЖИ құралдарымен жасалған барлық контенттің дұрыстығы, түпнұсқалығы және тұтастығы үшін толық жауап береді. ЖИ құралдарын қолдану плагиатқа, жалған ақпарат таратуға немесе авторлық құқықты бұзуға әкелмеуі тиіс.

Осы талаптарды бұзу жарияланымды қабылдамауға немесе жарияланғаннан кейін оны қайтаруға себеп болуы мүмкін.

4. Рецензиялау процесі

 "Engineering Journal of Satbayev University" журналында рецензиялау процесі – ұсынылған жарияланымдардың сапасын, түпнұсқалығын және ғылыми негізділігін қамтамасыз етуге бағытталған қатаң және жүйелі сараптау. Журнал біржақты жасырын рецензиялау моделін қолданады, мұнда рецензенттердің аты-жөні авторларға белгісіз, ал авторлардың деректері рецензенттерге қолжетімді болады.

4.1. Жарияланымды ұсыну

Авторлар жарияланымдарын журналдың онлайн ұсыну жүйесі арқылы электронды түрде тапсырады. Ұсынылатын құжаттар қатарына негізгі мәтін, суреттер, кестелер және қосымша материалдар кіреді.

4.2. Алғашқы редакциялық іріктеу

 Редакциялық топ ұсынылған материалдың журнал талаптарына, этикалық нормаларға және тақырыптық аясындағы сәйкестігіне бастапқы сараптама жүргізеді.

Негізгі талаптарға сәйкес келмейтін (мысалы, дұрыс форматталмаған, этикалық мәселелері бар немесе журналдың тақырыптық бағытына сай келмейтін) жарияланымдар рецензиялауға жолданбай, авторға кері қайтарылады.

4.3. Рецензенттерді таңдау

Бас редактор немесе тағайындалған жауапты редактор ұсынылған жарияланымның тақырыбына сәйкес мамандығы, тәжірибесі және сараптамалық құзыреттілігі бар рецензенттерді таңдайды.

Әдетте, бір жарияланым үшін екі тәуелсіз рецензент тағайындалады. Қажет болған жағдайда қосымша рецензенттер тартылуы мүмкін.

4.4. Жарияланымды бағалау
Рецензенттер жарияланымды келесі критерийлер бойынша бағалайды:
– Түпнұсқалық және ғылыми маңыздылығы;
– Әдістемелік қатаңдығы және деректердің дәлдігі;
– Мәтіннің анықтығы мен жүйелілігі;
– Этикалық және академиялық стандарттарға сәйкестігі.

Рецензенттер авторлардың еңбектерін жақсарту үшін егжей-тегжейлі түсініктемелер мен құрылымды кері байланыс ұсынады.

4.5. Рецензенттердің ұсынымдары
Бағалау нәтижесінде рецензенттер келесі ұсыныстардың бірін береді:

– Қабылдау (өзгеріссіз жариялауға жарамды);
– Ұсақ түзетулер (жариялауға дейін аздаған өзгерістер қажет);
– Маңызды түзетулер (елеулі жақсартулар қажет);
– Бас тарту (мақала журнал стандарттарына сай емес).

Рецензенттер сонымен қатар мақаланың журнал аудиториясы үшін жариялану орындығын бағалауға қатысты пікірлерін ұсына алады.

4.6 Редакциялық шешім

Бас редактор немесе жауапты редактор рецензенттердің пікірлерін ескере отырып, соңғы шешімді қабылдайды. Шешім мен рецензенттердің пікірі авторларға жеткізіледі.

4.7. Түзетулер мен қайта тапсыру (қажет болған жағдайда)
Егер түзетулер қажет болса, авторлар рецензенттердің ескертулерін ескере отырып, мақаланың түзетілген нұсқасын ұсынады.
Түзетілген нұсқа өзгерістер көлеміне байланысты қайта рецензиялануы мүмкін.

4.8. Соңғы қабылдау және жариялау
Мақала қабылданғаннан кейін соңғы беттеу, редакциялау және жариялау кезеңіне өтеді.
Рецензияланған материал кейін ғылыми қауымдастық үшін ашық түрде қолжетімді болады.

4.9. Рецензиялау барысындағы ашықтық пен әділеттілік
Журнал рецензиялау үдерісін рецензенттердің қолжетімділігі мен мақала күрделілігіне байланысты әдетте 4–8 апта ішінде аяқтауға тырысады.

Барлық рецензияланатын мақалалар құпия құжат ретінде қарастырылады.

Рецензиялау әділетті және бейтарап түрде жүргізіледі, барлық ұсынылған мақалаларға тең және әділ баға берілуін қамтамасыз етеді.

5. Жарияланымды қайтарып алу саясаты

Engineering Journal of Satbayev University журналы жарияланған ғылыми деректердің тұтастығы мен шынайылығын сақтауға ұмтылады. Осыған байланысты журнал келесі жағдайларда жарияланған мақалаларды қайтарып алу құқығын өзінде сақтайды:

Мақала келесі себептерге байланысты қайтарылады:

– Плагиат, деректерді бұрмалау немесе манипуляция жасау фактілері анықталған жағдайда;
– Мақала басқа жерде бұрын жарияланғаны, бірақ тиісті түрде көрсетілмегені анықталса (қайталама жариялау);
– Зерттеу нәтижесіне әсер етуі мүмкін жасырын мүдделер қақтығысы анықталған жағдайда;
– Мақалада ғылыми маңыздылығына нұқсан келтіретін немесе оқырмандарды жаңылыстыратын маңызды қателер болса;
– Зерттеу нәтижелері кейіннен әдістемелік әлсіздіктерге, деректермен манипуляцияға немесе этикалық мәселелерге байланысты сенімсіз болып шықса.

Қайтарылған мақалалар журналдың веб-сайтында ашық күйде қалады, бірақ олар "ҚАЙТАРЫЛДЫ" деп анық белгіленеді және қайтарылған күні мен себебі көрсетіледі.

Қайтару шешімі редакциялық алқамен тиісті сарапшылармен, этика комитеттерімен және баспамен кеңесу арқылы қабылданады. Журнал қайтару жағдайларын қарастыруда COPE (Публикациялық этика комитеті) ұсынымдарын басшылыққа ала отырып, әділ және ашық үдерісті қамтамасыз етеді.

6. Баспаның жауапкершілігі

Engineering Journal of Satbayev University журналының баспасы академиялық жарияланымның жоғары стандарттарын сақтау мақсатында жариялау үдерісінің барлық кезеңдерінде ашықтықты, тұтастықты және этикалық талаптарды қамтамасыз етуге міндеттеледі.

Баспаның негізгі міндеттері:

– Барлық редакциялық шешімдердің ғылыми және этикалық негізде, коммерциялық мүдделердің, демеушілердің немесе сыртқы ұйымдардың ықпалынсыз қабылдануын қамтамасыз ету;
– Халықаралық деңгейде мойындалған нұсқаулықтар мен COPE ұсынымдарына сай келетін жоғары этикалық стандарттарды ұстану;
– Редакторлар, рецензенттер мен авторларды ең үздік академиялық баспа тәжірибесін ұстануы үшін ресурстармен, кеңестермен және инфрақұрылыммен қамтамасыз ету;
– Жарияланған зерттеулердің сапа және этика стандарттарына сәйкестігін қамтамасыз ете отырып, ғылыми мұрағаттың тұтастығын қорғау;
– Авторлық құқық, рецензиялау және мүдделер қақтығысы сияқты мәселелер бойынша әділ және ашық үдерістерді жүзеге асыру;

Баспаның ғылыми бұзушылықтарға, соның ішінде плагиат, деректерді бұрмалау, жалған ақпарат беру және бейэтикалық авторлық тәжірибелерге қатысты төзбеушілік саясаты бар. Мұндай жағдайлар анықталған кезде, баспа редакциялық алқамен, авторлардың мекемелерімен және тиісті реттеуші органдармен бірлесіп тергеу жүргізіп, қажет болған жағдайда мақала қайтарылады, түзетулер енгізіледі немесе ресми түсініктемелер жарияланады.

Ғылыми зерттеулердің жауапты түрде таралуын қамтамасыз ету мақсатында баспа жариялау саясатын үнемі жетілдіріп, редакциялық жұмыс үдерістерін жақсартып, салада мойындалған этикалық стандарттарды енгізіп отырады.